Ο χάρτης του μήνα

>> Το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς επιλέγει κάθε μήνα έναν χάρτη από τις συλλογές του!

Στο πλαίσιο διεύρυνσης των υπηρεσιών τους προς το κοινό, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους  παρουσιάζουν το "Τεκμήριο του μήνα". Πρόκειται για ένα μεμονωμένο τεκμήριο (έγγραφο, φωτογραφία, χάρτη, βίντεο ή άλλο) που τα ΓΑΚ αναρτούν για ένα μήνα στον ιστότοπό τους. Μπορεί να προέρχεται τόσο από τις παλιές συλλογές των ΓΑΚ όσο και από τα μόλις εισαχθέντα στην υπηρεσία αρχεία και μπορεί να σχετίζεται με ένα έργο, μια γιορτή, ένα γεγονός, μια ιδέα...

Σκοπός του «τεκμηρίου του μήνα» είναι να λειτουργήσει ως μία ακόμη ενίσχυση της μνήμης, γνωριμίας με την ιστορία και, ταυτόχρονα, να προβάλει τα αρχεία και τις συλλογές των ΓΑΚ.

2024

Χάρτης της εξωτερικής γεωγραφίας της Οδύσσειας και τους σχήματος της Γης καθ' Όμηρον κατά Γλάδστωνα, Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε644. Στις λεπτομέρειες, σημειώνονται η πλωτή νήσος Αιολίη, πατρίδα του Αιόλου, η Γη των Λωτοφάγων και τα Ηλύσια Πεδία.

Η αναφορά "κατά Γλάδστωνα" προφανώς παραπέμπει στο έργο "Studies on Homer and the Homeric Age", δημοσιευμένο το 1858 από τοντετράκις βρετανό πρωθυπουργό, κλασσικιστή και φιλέλληνα William Ewart Gladstone (ελλ. Ουίλλιαμ Γλάδστων).

Ιανουάριος

Το πρώτο τεκμήριο του 2024, ο χάρτης με αριθμό 2024 από την Ψηφακή Χαρτοθήκη μας: East view of Mount Athos, from Pieria, Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, Ε/ΑΧ2024.

2023

Δεκέμβριος

N. Sanson, Graecia, Paris, c. 1636, Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε656. Πρόκειται για έναν από τους χάρτες που εμφανίζονται στην κάρτα του ΑΧαΚ για τα Χριστούγεννα του 2023, με ευχές για Καλές γιορτές, με Υγεία, Ειρήνη και Ευημερία!

Νοέμβριος

Σ. Ζήσης,"Οδηγός Λεωφορειακού Δικτύου Θεσσαλονίκης", Εφημερίδα Μακεδονία, φύλλο 1/9/1963. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σωτήρη Ζήση, Ε3022. Στις λεπτομέρειες, επεξήγηση του χάρτη και η περιοχή του παραλιακού μετώπου από τον Λευκό Πύργο μέχρι το Αλατίνη, με τις λεωφορειακές γραμμές της Βασιλίσσης Όλγας.

Τα "εφήμερα" τεκμήρια συχνά παίρνουν αφορμή από το μεγάλο, εμβληματικό εμπορικό γεγονός της πόλης, τη ΔΕΘ: Την 1η Σεπτεμβρίου 1963, με αφορμή την 28η ΔΕΘ, δημοσιεύεται στην εφημερίδα Μακεδονία ο χάρτης του λεωφορειακού δικτύου της πόλης προς διευκόλυνση των επισκεπτών. Ο χάρτης είχε δημιουργηθεί από τον Σωτήρη Ζήση, σημαντικό λαϊκό ζωγράφο, αυτοδίδακτο χαρτογράφο και κατασκευαστή υδρογείων σφαιρών, τσιγκογράφο στο επάγγελμα που για περισσότερα από 30 χρόνια, φαίνεται ότι βρισκόταν πίσω από την επωνυμία «Χαρτογραφική Υπηρεσία Μακεδονίας», με την υπογραφή της οποίας δημοσιεύονταν συχνά στην εφημερίδα χάρτες σχετικά με την τρέχουσα επικαιρότητα.
Δείτε σχετικά: Ένας αυτοδίδακτος χαρτογράφος: Σωτήρης Ζήσης, 1902-1989, επιμ. Ε.Λιβιεράτος, Εθνική Χαρτοθήκη, Θεσσαλονίκη 2004.

Οκτώβριος

Δυτικόν Μέτωπον - Μέγας Πολεμικός Χάρτης. Πολεμικοί Χάρται Πέτρου Δημητράκου, c. 1940, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ν. Πριμηκύρη (Δωρεά Α. Γαζή), Ε5475. Στις λεπτομέρειες, το υπόμνημα του χάρτη, ο ένθετος χάρτης της Ευρώπης και η περιοχή του Λουξεμβούργου από τον κεντρικό χάρτη του Δυτικού Μετώπου.

Σεπτέμβριος

Βόλος, φύλλο χάρτη, επιμ. Π. Φωτιάδη, Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, 1927. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σ. Δεμερτζή, Ε6472.

Αύγουστος

G. de Jode, [Χάρτης της Θράκης και τν δυτικών παραδουνάβιων περιοχών], Αμβέρσα 1578. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Ε4173.

Ιούλιος

Ειρήνη Μητούδη, "Ταξίδι στα ελληνικά νησιά", mixed media art από πλήρως ανακυκλώσιμα υλικά, 2021.

Παρακαταθήκη από την καλλιτέχνη στο ΑΧαΚ, το φόρεμα αυτό, μαζί με τα αξεσουάρ του, είχε δημιουργηθεί από πλήρως ανακυκλώσιμα υλικά (και χάρτες!) για την 7η Πασαρέλα Μόδας με Ανακυκλώσιμα Υλικά «Νέα Παραλία-Νέα Πασαρέλα 7» Δημιουργία / Ταξίδι / Ανακύκλωση από τον σύλλογο Οι Φίλοι της Νέας Παραλίας και παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στις 15 Σεπτεμβρίου του 2021.

Φωτογραφία από την πασαρέλα: Paris Parisis Photography, https://www.facebook.com/media/set/?set=a.10227313707613001&type=3

Ιούνιος

K. Baedecker, Salonique, 1:20.000, στο: Konstantinopel, Balkaanstaten, Kleinasien Archipel, Cypern. Handbuch fur Reisende, 1914. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Παπαϊωάννου, E4345.

Χάρτης της Θεσσαλονίκης από τον δημοφιλή στις αρχές του 20ού αι. ταξιδιωτικό οδηγό του K. Baedecker. Στις λεπτομέρειες, οι περιοχές της Καμάρας, του Επταπυργίου και του Τοπ Χανέ.

Μάιος

Ο 9ος πίνακας της Γεωγραφίας του Κλαύδιου Πτολεμαίου, σε έκδοση Στρασβούργου 1522, επιμ. Laurentius Frisius (Fries), εκδ. Johannes Grueninger. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Γαρύφαλλου, Ε4248.

Απρίλιος

S. Muenster, Nova Graecia, secundum omnes eius regiones & provincias citra & ultra Hellespontum. Χάρτης της Βαλκανικής χερσονήσου και της μικρασιατικών παραλίων, πτολεμαϊκής τυπολογίας, 16ος αι., Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε924. Πρόκειται για τον χάρτη που εμφανίζεται στην κάρτα του ΑΧαΚ για το Πάσχα του 2023, με ευχές για Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση!

Μάρτιος

"Το δικό μου νόμισμα για τη Χάρτα του Ρήγα"! Στα πλαίσια του εκπαιδευτικού μας προγράμματος "Ρήγα Βελεστινλή, Χάρτα της Ελλάδος: Η Εποχή, ο Χάρτης, η Επανάσταση" για μαθητές Δημοτικού περιηγηθήκαμε στη Χάρτα του Ρήγα, εντοπίσαμε τα αρχαία νομίσματα που απεικονίζονται πάνω της, διηγηθήκαμε με δικά μας λόγια τις ιστορίες των ηρώων, των θεών και των μύθων τους, μιλήσαμε για το όνειρο της Επανάστασης, για τη συνύπαρξη σε μια πολιτεία Ελευθερίας και Ισότητας και τελικά ζητήσαμε από τους μικρούς μας φίλους να μας ζωγραφίσουν το δικό τους νόμισμα για τη Χάρτα. Ο μικρός Λεωνίδας ζωγράφισε το νόμισμα για τη χώρα του Λέοντος, έφτιαξε τον χάρτη της και μας βεβαίωσε πως όταν μεγαλώσει θα είναι δίκαιος και θα φτιάξει τους πιο καλούς νόμους στη χώρα του, για να ζουν όλοι ελεύθεροι. Μακάρι Λεωνίδα μας!

Φεβρουάριος

Plan d'Athènes Pour le Voyage de Jeune Anacharsis, 1784, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ν. Οικονόμου, Ε7289.

Χάρτης των Αθηνών, από τον άτλαντα του Barbie du Bocage (Paris, 1788 et 1799) που συνόδευε το βιβλίο Voyage du jeune Anacharsis en Grèce (Paris, 1788) του γάλλου συγγραφέα, αρχαιολόγου και νομισματολόγου Jean-Jacques Barthélemy. Το "Ταξίδι του Νέου Ανάχαρση στην Ελλάδα" αποτέλεσε το πρώτο αρχαιολογικό μυθιστόρημα, σημείωσε εξαιρετική εκδοτική επιτυχία και μεταφράστηκε στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά, από τους Γ. Βεντότη, Γ. Σακελλάριο και Ρήγα Βελεστινλή (Βιέννη, 1797). Ο Ρήγας μετέφρασε, συμπλήρωσε και ενέταξε στη Χάρτα του επιλεγμένα σχέδια πόλεων από τον άτλαντα του Barbié du Bocage. Στη λεπτομέρεια, ο Άρειος Πάγος και η Ακρόπολη των Αθηνών.

Ιανουάριος

Αττική, 1:100.000, Εφημερίς Ανεξάρτητος Αθηνών, Εκδ. Χαρτογραφικός Οίκος Γρήγουρα, Αθήναι, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ν. Πριμηκύρη (Δωρεά Α. Γαζή), Ε7289.

2022

Δεκέμβριος

E. Wells, A new map shewing all the several Countries, Cities, Towns and other Places mentioned in the New Testament, 47.5X35, 1700 (1st ed.), Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Γαρύφαλλου, Ε4986.

Χάρτης που απεικονίζει τοποθεσίες, πόλεις κ.ά. τοπωνύμια που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη. Στους τρεις ένθετους χάρτες απεικονίζονται οι περιοχές της Ελλάδας, Κύπρου και Μικράς Ασίας, η Παλαιστίνη και οι μείζονες περιοχές, μαζί με τις μεγαλύτερες και πιο απομακρυσμένες από τους Αγίους Τόπους πόλεις. Στη λεπτομέρεια, η περιοχή της Παλαιστίνης νότια της λίμνης της Γαλιλαίας -διακρίνονται η Βηθλεέμ, η Ιεριχώ και η Ιερουσαλήμ.

Χάρτες αυτού του είδους ανήκουν στη μακρόχρονη παράδοση της λόγιας ευρωπαϊκής χαρτογραφίας, υπήρξαν πολύ διαδεδομένοι στην Ευρώπη κατά τον 17ο-19ο αι. και λειτουργούσαν ως βοηθήματα για τη μελέτη των κλασικών και βιβλικών σπουδών.

Νοέμβριος

Σωτήρης Ζήσης, Χάρτης της Τουρκίας, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Ε2848. Στις λεπτομέρειες, οι περιοχές της Σμύρνης και της Άγκυρας.

Ο λαικός ζωγράφος και αυτοδίδακτος χαρτογράφος Σωτήρης Ζήσης ξεκίνησε να κατασκευάζει χάρτες μετά την έναρξη του Β΄Παγκοσμίου πολέμου. Κορυφαίο, αν και ανολοκλήρωτο, έργο του αποτελεί ο Χάρτης της Τουρκίας, που περιλαμβάνει τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Κασπία. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των θυγατέρων του (2000-2003), τον ετοίμασε με την προοπτική της εξόδου της Τουρκίας στον πόλεμο, αλλά λόγω των συγκυριών της εποχής δεν πρόλαβε να τον εκδόσει. Αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον, είναι ότι εκτός από το γεωγραφικό υπόβαθρο και τα στοιχεία που άντλησε από άλλους χάρτες της εποχής, ο Ζήσης συμπλήρωσε τον χάρτη με τοπωνύμια και στοιχεία που θυμόταν από την εποχή της θητείας του στον πόλεμο της Μικράς Ασίας: "...Τα περπάτησε όλα αυτά τα μέρη, όταν τον επιστράτευσαν, στα δεκαεφτά του. Σημειώσεις δεν είχε, τα θυμόταν όμως όλα. Μέχρι εκεί που πήγαν οι Έλληνες, έξω από την Άγκυρα, πήγε με τα πόδια. Ούτε παπούτσια, ούτε τίποτα δεν είχανε...".

Δείτε σχετικά: Ένας αυτοδίδακτος χαρτογράφος: Σωτήρης Ζήσης, 1902-1989, επιμ. Ε.Λιβιεράτος, Εθνική Χαρτοθήκη, Θεσσαλονίκη 2004.

Οκτώβριος

Johannes Jansssonius & Petrus Kaerius, Argonautica, Αμστερνταμ, 1697, Ε4331. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Γαρύφαλλου.

Χάρτης της Αργοναυτικής Εκστρατείας, ο οποίος σημείωσε πολλές επανεκδόσεις. Τέτοιοι χάρτες χρησιμοποιούνταν συχνά ως εποπτικό υλικό για τη μελέτη της ιστορίας και των κλασσικών ελλήνων και λατίνων συγγραφέων, περιλάμβαναν σχόλια σχετικά με τους τόπους, τις ιστορίες, τους μύθους και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν σε αυτούς και αποτελούσαν δημοφιλή αναγνώσματα στους κύκλους των λογίων της εποχής. Στις λεπτομέρειες, οι ένθετοι χάρτες της Ευρώπης, της περιοχής της Ιωλκού και της Προποντιδας.

Σεπτέμβριος

Φύλλο χάρτη Salonique-KALAMARIA, Armée d'Orient-Service Topographique, 1:20.000, 1917. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Παπαϊωάννου, Ε4335. Στη λεπτομέρεια, το Μικρό Καραμπουρνού και η περιοχή του Κελλάριου Όρμου, ανατολικά του σημ. Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, κηρυγμένος σήμερα ενάλιος αρχαιολογικός χώρος, όπου έχουν βρεθεί λείψανα του βυζαντινού λιμένα και όπου, λίγα χρόνια μετά την έκοδση του χάρτη αποβιβάστηκαν οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, για να εγκατασταθούν προσωρινά στη γύρω περιοχή, αφού περνούσαν αρχικά από τα λοιμοκαθαρτήρια της Αρετσούς.

Αύγουστος

Η χερσόνησος του Άθω και η Θάσος στο νησολόγιο του F. Piacenza, 1688. Αντί των αγιορειτικών μονών, αναφέρονται αρχαία τοπωνύμια. Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Ε/ΑΧ1899. Στη λεπτομέρεια, η Θάσος και διακοσμητικό καράβι.

Ιούλιος

Ρήγα Βελεστινλή, Χάρτα της Ελλάδος, φ.6 (Β Αιγαίο - ακτές Μικράς Ασίας], Βιέννη 1797, Συλλογή χαρακτικών, Κεντρική Υπηρεσία Γενικών Αρχείων του Κράτους, GRGSA-CSA_PCENGRAVI.01.IT000475.

Η δωδεκάφυλλη Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα Βελεστινλή είναι ίσως ο πιο διάσημος χάρτης που σχετίζεται με την Επανάσταση του 1821. Αποτελείται από δώδεκα φύλλα χάρτη, που όταν συναρμολογηθούν έχουν διαστάσεις περ. 2Χ2μ. και απεικονίζουν την περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου, από τον Δούναβη έως την Κρήτη και από την Αδριατική θάλασσα μέχρι τα παράλια της Μικράς Ασίας. Στο γεωγραφικό αυτό υπόβαθρο, ο Ρήγας ενέταξε μεταξύ άλλων, συμβολικές παραστάσεις, πολλαπλά τοπωνύμια, επιπεδογραφίες πόλεων, λίστες ιστορικών προσώπων και 162 νομίσματα "προς αμυδράν γνώσιν της αρχαιολογίας": Κάθε νόμισμα αποτελεί μία υπόμνηση του δικαιώματος των θαυμαστών ελεύθερων πόλεων του παρελθόντος να εκδίδουν το νόμισμά τους, μία έμμεση υπενθύμιση για την ευημερία που ακολουθεί την ελευθερία, αλλά και μία αφορμή για να ειπωθεί μια ιστορία για έναν μύθο, έναν ήρωα, μία θεότητα...

Στις λεπτομέρειες, η περιοχή με τον Πύργο της Ηρώς και το νόμισμα που απεικονίζει μία από τις πιο δραματικές και δημοφιλείς ιστορίες της ελληνιστικής γραμματείας: Η Ηρώ, ιέρεια της Αφροδίτης στη Σηστό και ο Λέανδρος από την Άβυδο, ερωτεύονται και παντρεύονται κρυφά, αψηφώντας τους νόμους που απαγορεύουν στην κοπέλα να παντρευτεί. Κάθε βράδυ ο Λέανδρος περνάει κολυμπώντας τον Ελλήσποντο για να συναντήσει την αγαπημένη του, έχοντας οδηγό μια λάμπα που ανάβει η Ηρώ. Κάποιο χειμωνιάτικο βράδυ η τροφός της Ηρώς ανάβει κατά λάθος τη λάμπα (ή σε παραλλαγές μία αντίζηλος ιέρεια), ο Λέανδρος αποφασίζει να κολυμπήσει ενάντια σε κάθε λογική αλλά πεθαίνει από το κρύο και η Ηρώ αυτοκτονεί την επόμενη ημέρα μόλις καταλαβαίνει τι έγινε, πέφτοντας από τον πύργο της . Οι κάτοικοι της Σηστού τους βρίσκουν αγκαλιασμένους  νεκρούς και τους θάβουν μαζί, οι αρχαίοι μάλιστα έδειχναν τον τάφο τους. Σχετικά έργα γράφτηκαν από τον Μουσαίο (5ος αι. μ.Χ, «Τα καθ΄ Ηρώ και Λέανδρον»), τον Βιργίλιο, τον Οβίδιο, τον Christopher Marlowe, τον  Leigh Hunt κ.ά., η ιστορία τους απεικονίστηκε στις τοιχογραφίες της Πομπηίας και ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες, απεικονίστηκε επίσης σε ρωμαϊκά νομίσματα, ενώ το δράμα του Μουσαίου ήταν ένα από τα πρώτα έργα που εκδόθηκαν στα ελληνικά, το 1493 από τον Άλδο Μανούτιο στη Βενετία. Ο μύθος, εξυμνεί τη δύναμη του έρωτα και τη διεκδίκηση της προσωπικής ελευθερίας με κάθε κόστος, αλλά επίσης καταγγέλει τις κοινωνικές δομές και συμβάσεις που αναστέλλουν την ελευθερία του ατόμου.

Το νόμισμα που απεικονίζεται στο φ. 6 της Χάρτας με την ιστορία του Λέανδρου και της Ηρούς (με τη σημείωση «εις τους ερωμένους», «των 2 τζιανάκ καλεσί»), αποτελεί μία σύνθεση που έκανε ο Ρήγας. Πρόκειται για τους δύο οπισθότυπους νομισμάτων της Άβυδου και της Σηστού, των αυτοκρατορικών χρόνων (νόμισμα Αβύδου εποχής Κομμόδου και νόμισμα Σηστού εποχής Καρακάλλα, τέλη 2ου αι. μΧ.).

Ιούνιος

Commander Thomas Graves, Paros and Naxos, 1842 με μεταγενέστερες διορθώσεις. Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Ε599. Στις λεπτομέρειες, όψεις των νησιών με τις παραλίες και τους οικισμούς, η Ηρακλειά και η Σχοινούσσα.

Μάιος

Οθωμανικός χάρτης του Θερμαϊκού κόλπου και μέρους της Χαλκιδικής, 72.1Χ63.3 εκ., ~1900. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σ. Δεμερτζή, Ε4355. Στη λεπτομέρεια, η περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Απρίλιος

Σωτήρης Ζήσης, Ακριβής Χάρτης της Ανατολικής Ευρώπης, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σωτήρη Ζήση, Ε2847. Το Ανατολικό Μέτωπο κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρώτος χάρτης που κατασκεύασε ο λαϊκός ζωγράφος και αυτοδίδακτος χαρτογράφος Σωτήρης Ζήσης με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, προκειμένου να παρακολουθεί το κοινό την εξέλιξη των μαχών. Λεπτομέρεια: η περιοχή της Χερσονήσου της Κριμαίας.

Περισσότερα: Ένας αυτοδίδακτος χαρτογράφος. Σωτήρης Ζήσης 1902-1989, επιμ. Ε. Λιβιεράτος, Εθνική Χαρτοθήκη, 2004

Μάρτιος

Βραβευμένες συμμετοχές παρελθόντων ετών, παιδιών από την Ουκρανία και τη Ρωσία στον Παγκόσμιο Παιδικό Χαρτογραφικό Διαγωνισμό Barbara Petchenick, της Διεθνούς Χαρτογραφικής Ένωσης (https://icaci.org/petchenik/). Αριστερά: Svytlana Feklyna (10), Ukraine, Together, δεξιά: Alina Vakhitova (13), Russia, Children Should Not Cry For Sorrow

Φεβρουάριος

N. Sanson, H πορεία του Δούναβη από το Βελιγράδι έως τον Εύξεινο Πόντο, Παρίσι 1665, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Γαρύφαλλου, Ε4210. Στη λεπτομέρεια, το καρτούς του χάρτη με την προσωποποίηση του ποταμού.

Ιανουάριος

Π. Κοντογιάννης, ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΕΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, ΣΥΡΙΑ ΚΑΙ ΑΙΓΥΠΤΩ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΩΝ, Κλίμ. 1:2.000.000, Κωνσταντινούπολη, 1909. Στη λεπτομέρεια, τα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου.

2021

Δεκέμβριος

Τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, είναι μια από τις πιο αγαπημένες μας δραστηριότητες! Ανάμεσα στα άλλα, συναντηθήκαμε διαδικτυακά με την Α΄Γυμνασίου του 3ου Γυμνασίου Συκεών, για να μιλήσουμε για τις βασικές λειτουργίες των χαρτών, την ιστορία τους, τον τρόπο που οι χάρτες διαμορφώνουν την εικόνα που έχουμε για τον Κόσμο ή διευρύνουν την αντίληψή μας, περιγράφοντας κόσμους της Ιστορίας και της Φαντασίας. Τα παιδιά, μετά το μάθημά μας, ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες δημιουργώντας τους δικούς τους, προσωπικούς χάρτες της Ευρώπης και τα δικά τους "υδρόγεια" πολύεδρα, σαν μια άσκηση κατανόησης και αναγνώρισης των χαρτογραφικών προβολών. Τα πολύεδρα-χάρτες στόλισαν  όμορφα τα χριστουγεννιάτικα δεντράκια της τάξης και μας εδωσαν μεγάλη χαρά!

Νοέμβριος

Λεπτομέρειες: Η περιοχή του Besh Chinar (Μπεχτσινάρ / Κήπος των Πριγκήπων) και η Λεωφόρος Εξοχών (σημ. Βασιλίσσης Όλγας) με σημειωμένες τις γραμμές του τραμ. Σημειώνονται επίσης οι θέσεις προξενείων, ιδιωτικών οικιών,  το Ιταλικό και το Εβραϊκό Νοσοκομείο (σημ. Λοιμωδών και Ιπποκράτειο αντίστοιχα), οι αποβάθρες στην παραλία κλπ.

War Office, Map of Salonica and Surrounding country (Turkish: SELANIK, Bulgarian: SOLUN, Greek: THESSALONIKI), 1909, E4357. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Παπαϊωάννου. Ένας χάρτης που δίνει μια εικόνα για τη ζωή στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ού αι.: Σημειώνονται μνημεία, διοικητικά κτίρια, χώροι λάτρείας (ναοί, τζαμιά κλπ.), νοσοκομεία των διαφόρων κοινοτήτων, προξενεία, τράπεζες, ταχυδρομεία, εστιατόρια, ξενοδοχεία, θέατρα κ.ά.

Οκτώβριος

Δυτικόν Μέτωπον, Εκδοτικός Οίκος Πέτρου Δημητράκου, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Πριμηκύρη, E5475. Στις λεπτομέρειες, το Υπόμνημα και το Λουξεμβούργο με τις αμυντικές γραμμές που το περιβάλλουν.

Σεπτέμβριος

Choiseul-Gouffier, Plan de l'Isthme du Mont Athos [Τοπογραφικό διάγραμμα του ισθμού του Άθω], 1791, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, E/AX1916. Στις λεπτομέρειες, τα ίχνη της διώρυγας του Ξέρξη και αρχαίο νόμισμα.

Αύγουστος

41^ο39^ο VOLOS. Γαλλική επανέκδοση του αυστριακού πρωτότυπου φύλλου χάρτη της σειράς Generalkarte. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή ΕΛΙΑ (Κ Νο01-07), Ε1810. Στη λεπτομέρεια, η περιοχή της Βόρειας Εύβοιας.

Ιούλιος

Plan de la bataille de Pydna gagnée par Paul Emile contre Persés, roy de Macédoine, l'an de Rome, 585. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ι. Μεγαλόπουλου, Ε5502.
Δείτε σε χάρτη την απεικόνιση της Μάχης της Πύδνας (22 Ιουνίου του 168 π.Χ.) η οποία ήταν η τελευταία νικηφόρα μάχη των Ρωμαίων στη Μακεδονία στον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο (171 - 168 π.Χ.) και ουσιαστικά σήμανε την οριστική υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους. Ή, δείτε πώς μπορεί ένας παλαιός χάρτης να εμπνεύσει σήμερα, τους δημιουργούς χαρτών φανταστικών κόσμων! Παρατηρήστε στις λεπτομέρειες: το ανάγλυφο, την περίτοιχη πόλη, τη διάταξη της μάχης, τις κινήσεις των στρατιωτών, τις βάρκες και τα άλογα και αφήστε ελεύθερη τη φαντασία σας!

Ιούνιος

Γενική Διεύθυνσις Εποικισμού Μακεδονίας, Τμήμα Στατιστικής, Εποικιστικός χάρτης Μακεδονίας, 1926. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ι. Μεγαλόπουλου, Ε5539.

Στις λεπτομέρειες, οι περιοχές των Γιαννιτσών και της Δοϊράνης, με τις ομώνυμες λίμνες. Ο χάρτες διαθέτει ένθετο πίνακα με τα αριθμητικά στοιχεία της εγκατάστασης των προσφύγων (οικογένειες και άτομα) κατά Γραφεία Εποικισμού.Ο χάρτης υπογράφεται από τον Προϊστάμενο της Στατιστικής, Π. Κωνσταντινίδη, εν Θεσσαλονίκη, 31 Δεκεμβρίου 1926, με χαράκτη τον Λάζαρο Αρχοντόπουλο, ενώ τυπώθηκε στο ιστορικό τυπογραφείο ΓΚΑΤΕΝΙΟ της Θεσσαλονίκης.

Μάιος

Απρίλιος

 J. Laurenberg, Insularum Archipelagi Septentrionalis, Atlas Novus, 1656.

Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, E/AX1918.

H. Kiepert, Carte de L'Epire et de la Thessalie, Berlin, 1897.

Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, E/AX1849.

Μάρτιος

Ρήγα Βελεστινλή, Χάρτα της Ελλάδος, φ.4, φύλλο τίτλου, Βιέννη 1797, Συλλογή χαρακτικών, Κεντρική Υπηρεσία Γενικών Αρχείων του Κράτους, GRGSA-CSA_PCENGRAVI.01.IT000475.

Η δωδεκάφυλλη Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα Βελεστινλή είναι ίσως ο πιο διάσημος χάρτης που σχετίζεται με την Επανάσταση του 1821. Αποτελείται από δώδεκα φύλλα χάρτη, που όταν συναρμολογηθούν έχουν διαστάσεις περ. 2Χ2μ. και απεικονίζουν την περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου, από τον Δούναβη έως την Κρήτη και από την Αδριατική θάλασσα μέχρι τα παράλια της Μικράς Ασίας. Στο τέταρτο φύλλο, περιλαμβανεται ένα μικρό μέρος του Ιονίου με την Κέρκυρα και τις απέναντι ακτές, οι επιπεδογραφίες των Φερών και των Αθηνών, είκοσι επτά αρχαία νομίσματα στις δύο όψεις τους και ο τίτλος, ο οποίος περιβάλλεται από συμβολικές παραστάσεις που παραπέμπουν στον βίο των ελεύθερων πολιτών (η Αγορά, οι Αγώνες), τη νεωτερικότητα και την κινητικότητα (Κολοσσός, Αργώ), την πάλη του ελληνικού πνεύματος με τον ασιατικό δεσποτισμό (Ηρακλής και Αμαζόνα), αλλά και στην αναγέννηση μετά από μεγάλη καταστροφή (Δευκαλίων και Πύρρα).

Η πιο φορτισμένη ιδεολογικά όμως παράσταση, είναι η απεικόνιση της επιβλητικής γυναικείας μορφής στην προμετωπίδα του τίτλου. Πιθανόν η Ελλάδα, η Επιστήμη, η Δικαιοσύνη ή η Ελληνική Πολιτεία που οραματίστηκε ο Ρήγας, κρατάει στα χέρια της το κηρύκειο (σύμβολο του θεού Ερμή, προστάτη του εμπορίου και αγγελιοφόρου των θεών), ένα στεφάνι και τη γραφίδα με την οποία γράφεται η Ιστορία, ακουμπάει σε μια κενή πλάκα και στα πόδια της έχει ανοιχτά δύο βιβλία, ένα με γεωμετρικά σχήματα και το δεύτερο με ένα απόσπασμα από την Οδύσσεια, που αναφέρεται στον αρχετυπικό ήρωα, τον Οδυσσέα: "πολλών ανθρώπων ίδεν άστε και νόον έγνω" (γνώρισε πολλών ανθρώπων τις πόλεις και έμαθε τη νοοτροπία τους), σε μία προτροπή για ένα ταξίδι στους τόπους (και την Ου-τοπία ίσως;) της Επανάστασης...

Φεβρουάριος

A. Mallet, H νήσος Θάσος και το Άγιο Όρος, γερμανική επανέκδοση με γαλλικές ονομασίες, από το γαλλικό πρωτότυπο, 1863. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, Ε2000.

Ιανουάριος

I. Ch. Harenberg, IMPERII TVRCICI EVROPAEI TERRA, in primis GRAECIA..., Homman Haeres, 1741, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε664. Χάρτης στον οποίον απεικονίζονται οι τόποι που αναφέρονται στους κλασσικούς έλληνες και λατίνους συγγραφείς και στη Βίβλο, με διακόσμηση αρχαίων νομισμάτων στο καρτούς (λεπτομέρεια). Ο χάρτης, δημιούργημα του Γενικού Σχολικού Επιθεωρητή και "Βασιλικού Επιστήμονα" I.Ch. Harenberg, αποτέλεσε βοήθημα για τη μελέτη της κλασικής αρχαιότητας, και φαίνεται ότι υπήρξε μία από τις πηγές του Ρήγα Βελεστινλή στη σύνταξη της Χάρτας της Ελλάδος.

2020

Δεκέμβριος

Θεσσαλονίκη, Νέον Σχέδιον Ρυμοτομίας, 1:10000, Εν Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 1929. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας, Ε4931. Στις λεπτομέρειες, οι περιοχές του λιμανιού και του συνοικισμού ΚΑΜΠΕΛ.

Οκτώβριος

Γελοιογραφικός χάρτης των εμπόλεμων βαλκανικών κρατών, έκδ. Perroquet, Bologna, 1914. Συλλογή Σ. Δεμερτζή, Ε2896.

Νοέμβριος

Άτρακτοι για την κατασκευή υδρογείων σφαιρών από το αρχείο του αυτοδίδακτου θεσσαλονικιού χαρτογράφου Σωτήρη Ζήση, με ανάπτυγμα 46.6 εκ.  Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σωτήρη Ζήση, Ε2845.

Αύγουστος

Πορτολάνος χάρτης της Ανατολικής Μεσογείου, με ένθετο χάρτη της Αλεξάνδρειας και λίστα των σημαντικών λιμανιών που απεικονίζονται σε αυτόν, "sold by G. Grierson Two Bibles, Effex Street, Dublin", Συλλογή Ν. Οικονόμου, Ε7348.

Στις λεπτομέρειες ο ένθετος χάρτης της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου με το υπόμνημά του και η Κρήτη μαζί με ένα ρόδο των ανέμων.

Σεπτέμβριος

ΘΡΑΚΗ. Thraciae veteris typus. Ex conatibus Geographicis Abrah. Ortelij, Petrus Kaerius caelavit, c.1585. Ο χάρτης δημοσιεύθηκε από τον J. Janssonius σε αρκετές εκδόσεις από το 1638 και έπειτα.
Στο σπάνιο αυτό χαρτογραφικό τεκμήριο αναφέρονται πληροφορίες από αρχαίες πηγές (Ηρόδοτος, Στάβων, Θουκυδίδης, Πλίνιος, κ.α).

Στις λεπτομέρειες κατάλογος με βυζαντινά τοπωνύμια και κατάλογος με τοπωνύμια της Θράκης. Προσέξτε επίσης, την όμορφη διακοσμητική απεικόνιση των οροσειρών!

Ιούνιος

Baies et Mouillages sur les Côtes Est de Grèce et dans l’Archipel [Κόλποι και αγκυροβόλια στις ανατολικές ακτές της Ελλάδας και στο Aρχιπέλαγος], Service Hydrographique de la Marine, Paris 1940. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε2823.

Στις λεπτομέρειες, τα λιμάνια της Ύδρας και της Σύμης.

Ιούλιος

Edward Wells, A New Map of the Islands of the Aegean Sea, together with the Island of Crete and the adjoining Isles. Dedicated to His Highness William Duke of Glocester, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Ν. Οικονόμου, Ε7301. Χαράκτης ο Nicholls Sutton.
Ο χάρτης περιέχεται στον άτλαντα «A New sett of maps of Ancient and Present Geography» που εκδόθηκε το 1700 και επανεκδόθηκε επτά ακόμη φορές έως το 1738. Οι 40 χάρτες της έκδοσης, που φτιάχθηκε για εκπαιδευτική χρήση, είναι αφιερωμένοι στον εντεκάχρονο πρίγκιπα, μαθητή του Wells, ο οποίος πέθανε λίγο πριν την έκδοσή τους.
Στις δύο λεπτομέρειες το βόρειο Αιγαίο με τη Λήμνο στο κέντρο και ο τίτλος με τη διακοσμητική παράσταση και το οικόσημο του πρίγκιπα.

Μάιος

Ρήγα Βελεστινλή, Χάρτα της Ελλάδος, φ.1, Επιπεδογραφία Κωνσταντινούπολης, 1796, Συλλογή χαρακτικών, Κεντρική Υπηρεσία Γενικών Αρχείων του Κράτους. Το πρώτο από τα δώδεκα φύλλα της μεγάλης Χάρτας της Ελλάδος του Ρήγα Βελεστινλή κυκλοφόρησε αυτόνομα ένα χρόνο πριν τα υπόλοιπα, το 1796, και είναι αφιερωμένο στην εμβληματική για τον Ελληνισμό και όχι μόνο, πόλη, την πρωτεύουσα Κωνσαντινούπολη. Ο Ρήγας χρησιμοποίησε προγενέστερα τοπογραφικά σχέδια για να δημιουργήσει τη δική του σύνθεση, η οποία αποτελείται από το τοπογραφικό της Πόλης, το τοπογραφικό σχέδιο του σεραγίου και ένα προοπτικό σχέδιο του λιμανιού, με την προσθήκη τοπωνυμίων, σχολίων, ενός επιγράμματος, μίας σειράς νομισμάτων, μύθων κ.ά. εικόνων με έντονο συμβολικό περιεχόμενο. Στις λεπτομέρειες, το σεράγι, το χρυσόβουλλο του τελευταίου αυτοκράτορα Κων/νου Παλαιολόγου και τμήμα του προοπτικού του λιμανιού, στο οποίο διακρίνονται το Σαράγι (1), η Αγία Σοφία (2) και το Σουλτάν Αχμέτ (3).

Μάρτιος

J.B. Homann, Danubii cum Adiacentibus Regnis [...] Graeciae et Archipelagi..., Νυρεμβέργη 1641, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε668.

Στη λεπτομέρεια, η προσωποποίηση ο Απόλλων με λύρα και τόξο και ο φτερωτός Πήγασος.

Απρίλιος

Χάρτης της ελονοσίας εν Μακεδονία, Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, Γεν. Διεύθυνσις Εποικισμού Μακεδονίας, Γενική Υγειονομική Επιθεώρησις, Αθήναι, Μάρτιος 1927, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σ. Δεμερτζή, Δωρεά ψηφιακού αντιγράφου Ε6370.

Στις λεπτομέρειες η περιοχή των Γιαννιτσών με τον αποξηραμένη σήμερα λίμνη και οι εκβολές του Αξιού, καθώς και το υπόμνημα του χάρτη στα ελληνικά και γαλλικά.

Θεματικοί χάρτες αυτού του τύπου υπήρξαν πολύ χρήσιμοι στην καταγραφή και αντιμετώπιση επιδημιών σε όλο τον κόσμο και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορική καταγραφή και τεκμηρίωση, ειδικά σε αντιπαραβολή με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη διενέργεια σημαντικών δημοσίων έργων, όπως τα έργα αποξήρανσης των λιμνών.

Ιανουάριος

G. Delisle, "Orbis Romani description seu division per themata sub imperatoribus Constantinopolitanis…", Atlas Géographique des quatre parties du monde, c. 1700. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε0671.
Χάρτης της διαίρεσης της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε «θέματα» σύμφωνα με το έργο του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, «Περί θεμάτων».

Στη λεπτομέρεια η ευρύτερη περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη.

Φεβρουάριος

Philippus Cluverius, Europa, Braunschweig, εκδ. G. Mueller, 1641, Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Α. Γαρύφαλλου, Ε4330. Στη λεπτομέρεια, μέρος της Γροιλανδίας και τα μυθικά νησιά Θούλη και Frisland στον Βόρειο Ατλαντικό.
Ο Philipp Clüver (1580-1622) ήταν γεωγράφος, ιστορικός και συγγραφέας, έζησε και πέθανε στο Leiden, έχοντας ταξιδέψει κατά την παράδοση με τα πόδια στην Ουγγαρία, τη Βοημία, την Αγγλία, τη Σκωτία και τη Γαλλία, ενώ θεωρείται ο πατέρας της ιστορικής γεωγραφίας.
 

2019

Δεκέμβριος

Xάρτης της περιοχής της Κοζάνης σε κλίμακα 1:50.000 από την Χαρτογραφική Υπηρεσία Στρατού, κατά την περίοδο διοίκησης του Παναγιώτη Φωτιάδη [1914]. Η σχεδίαση έγινε από τον Γ.Ι. Κορτέσση και η εκτύπωση στο φωτολιθοτυπείο του Β. Παπαχρυσάνθου στην Αθήνα. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Γιώργου Γκολομπία, Ε2920.
Στις λεπτομέρειες το έλος Sari Giol, γνωστό και ως Κίτρινη Λίμνη, σημερινό νότιο πεδίο της ΔΕΗ και τόπος σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων και η πόλη της Κοζάνης.

Νοέμβριος

"Κυρία, οι καλύτερες εκδρομές που κάναμε φέτος ήταν στο Επταπύργιο κι εδώ στο Αρχείο!"

Χάρτης της Θεσσαλονίκης, όπως θα την ήθελε να είναι η μικρή Κατερίνα Τ., μαθήτρια Ε΄ τάξης του 2ου Δημοτικού Σχολείου Συκεών, από τα εκπαιδευτικά προγράμματα του ΑΧαΚ. Διακρίνεται το άφθονο πράσινο, οι μεγάλοι ευθείς δρόμοι, νοσοκομεία, μνημεία, το αεροδρόμιο, και τι άλλο, το ΑΧαΚ!

Στη λεπτομέρεια, το υπόμνημα και το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς σημειωμένο πάνω στον χάρτη.

Οκτώβριος

Η Ελλάδα στον Ποϊτινγεριανό Κώδικα, Tabula Peutingeriana, Seg. V-VI, Ψηφιακή Χαρτοθήκη ΑΧαΚ, Συλλογή Ι. Μεγαλόπουλου.

Ο Ποϊτινγκεριανός Κώδικας, σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βιέννης, δημιουργήθηκε τo 1265, από τον Μοναχό του Colmar. Το χειρόγραφο ανακαλύφθηκε τον 15ο αι., πήρε το όνομά του από τον συλλέκτη Κ. Peutinger (1507) και επανεκδόθηκε στη συνέχεια πολλές φορές. Το πρωτότυπο στο οποίο βασίστηκε θεωρείται ότι δημιουργήθηκε το 366 μ.Χ. από τον Καστόριο, και περιλαμβάνεται στο Αντονίνιο Οδοιπορικό. Είναι ένας οδικός χάρτης σε 12 φύλλα, με συνολικό μήκος περίπου 7 μ., που απεικονίζει το οδικό δίκτυο της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου, από την Ισπανία μέχρι τα ανατολικά σύνορα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην Ινδία. Στον χάρτη περιλαμβάνονται περισσότερα από 300.000 τοπωνύμια! Η έντονη παραμόρφωση του χάρτη αυτού, θεματικά ηθελημένη (θυμηθείτε τους χάρτες του μετρό!), δυσκολεύει την πρώτη ανάγνωση, αλλά οι πληροφορίες που περιέχει θεωρούνται ιδιαίτερης σπουδαιότητας!

Στις λεπτομέρειες, οι εκβολές του Νείλου και η Κωνσταντινούπολη.

Δείτε τον Ποϊτινγκεριανό Κώδικα και τις αντιστοιχίες με σημερινά τοπωνύμια και περιοχές στον Euratlas, https://www.euratlas.net/cartogra/peutinger/
 

Αύγουστος

J. Janssonius, Insular aliquot Aegei maris antiqua description ex conatibus geographicis Abrahami Ortelij Antverpiani / Amstelodami Ioannem Ianssonium, 1638 (1η έκδ.), 1677, 1684(επαν.), Συλλογή Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Ε0907.
Σύνθεση χαρτών του J. Janssonius με νησιά της Μεσογείου (Σαρδηνία, Κορσική, Τήνος, Δήλος, Ρήνια, Ικαρία, Εύβοια, στην κλασσική εποχή που βασίζονται σε χάρτες του A. Ortelius. Απεικονίζονται μεταξύ άλλων χωριά, ποτάμια, βουνά και διακοσμητικά στοιχεία.

Σεπτέμβριος

Σ. Ζήσης,"28η Διεθνής Έκθεσις Θεσσαλονίκης", Εφημερίδα Μακεδονία, φύλλο 15/9/1963. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Σωτήρη Ζήση, Ε3021.
Ένας χάρτης της 28ης ΔΕΘ, ο οποίος δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Μακεδονία 56 χρόνια πριν! Στις λεπτομέρειες η εμβληματική νότια είσοδος, χωρίς τον πύργο του ΟΤΕ και το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο υπό κατασκευή.

Ιούλιος

Ν. Θ. Σχινάς, Οδοιπορικόν Μακεδονίας και Θάσου, 1886 (872 σελ.) Συλλογή Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς.
Οδοιπορικό του Ταγματάρχη του Μηχανικού Νικ. Θ. Σχινά στη Μακεδονία και τη Θάσο, με λεπτομερή περιγραφή της Αθωνικής Χερσονήσου. Στον τόμο περιλαμβάνονται αλφαβητικά ευρετήρια τοπωνυμίων, ένθετοι χάρτες και διαγράμματα λιμένων, καθώς και απεικονίσεις των Ι.Μ. του Αγίου Όρους.

Στις λεπτομέρειες, το εσώφυλλο, οι χάρτες των λιμένων Κωφού και Συκιάς και λεπτομέρεια από την προοπτική απεικόνιση του Λιμένος Κωφού.
 

Μάιος

K. Barbaritis, Imp. Berger-Levrault, Carte d’établissement des réfugiés ruraux et urbains en Grèce (1923-26). Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Δωρεά Μ. Μυρίδη, Ε0932.
Xάρτης της Κοινωνίας των Εθνών στον οποίο φαίνεται η διασπορά των ελλήνων προσφύγων και συγκεκριμένα οι αστικές και αγροτικές εγκαταστάσεις κατά το διάστημα 1923-1926. Στην λεπτομέρεια το υπόμνημα του χάρτη.

Ιούνιος

Pierre Belon du Mans, Portraict de l’isle de Lemnos, du Mont Athos…, 1588. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης, Ε1915.
Σπάνιος χάρτης του 1588, του γάλλου φυσιοδίφη και περιηγητή Pierre Belon du Mans, ο οποίος απεικονίζει τμήμα του Βορείου Αιγαίου. Εξαιρετικής ομορφιάς το ανάγλυφο (βουνά και θάλασσα) αλλά και η διακόσμηση του χάρτη!

Στις λεπτομέρειες διακρίνονται θαλάσσια θηλαστικά και τέρατα, καράβια αλλά και η πόλη της Μύρινας.
 

Απρίλιος

Γ. Σμυρνάκης, "Άγιο Όρος Άθω", 1903, Ψηφιακή Χαρτοθήκη του Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς / Συλλογή Αγιορειτικής Χαρτοθήκης (Ε1888).
Ο χάρτης του αρχιμανδρίτη Γ. Σμυρνάκη, σε κλίμακα 1:100.000 συνόδευε σύγγραμμά του με την ιστορία του Αγίου Όρους. Περιέχει ένθετο χάρτη με τις τρεις χερσονήσους της Χαλκιδικής και δύο όψεις (ΒΑ, ΝΔ) της Αγιορειτικής Χερσονήσου από το επίπεδο της θάλασσας (λεπτομέρεια 1), στις οποίες φαίνονται οι θέσεις και οι όψεις των Μονών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πλήθος των τοπωνυμίων, το ανάγλυφο και η αισθητική του χάρτη. Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, η διώρυγα του Ξέρξη και υπάρχει ρόδο των ανέμων (λεπτομέρεια 2).
 

Μάρτιος

Δύο υδρόγειες σφαίρες του αυτοδίδακτου χαρτογράφου και σφαιροποιού Σωτήρη Ζήση (1902-1989). Η πρώτη αριστερά, είχε σωθεί στο εργαστήριό του και η δεύτερη βρέθηκε στην αποθήκη του δημοτικού σχολείου στο χωριό Μόδι Θεσσαλονίκης.

"Την εποχή πριν τον Πόλεμο [...] άκουσε για υδρόγειες σφαίρες. Εδώ δεν υπήρχαν καθόλου ελληνικές, έρχονταν από το εξωτερικό, με ξένα γράμματα. Σκέφτηκε λοιπόν πώς να επινοήσει να κάνει ελληνικές σφαίρες, πώς να έχουν ελληνικά γράμματα. Και μόνος του, χωρίς να δει, χωρίς να ξέρει, επινόησε όλον αυτόν τον τρόπο, πώς να κατασκευάσει τα καλούπια..."

(Από συνεντεύξεις των θυγατέρων του Ζήση, Θεανώς και Ευδοκίας, 2001 και 2003. Περισσότερα: Σωτήρης Ζήσης, Ένας αυτοδίδακτος χαρτογράφος, 1902-1989, επιμ. Ε. Λιβιεράτος, Εθνική Χαρτοθήκη, Θεσσαλονίκη 2004).

Ιανουάριος

J.N. Bellin, Carte reduite de l'Archipel pour servir aux vaisseaux du Roy dresée au Depost des Cartes Plans et Journaux de la Marine par ordre de Mgr le Comte de Maurepas, Dheulland sculp, 1738. Παραλλαγή χωρίς σφραγίδα Depôt. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε0673.

Στη λεπτομέρεια τα Κύθηρα με τη γύρω περιοχή.

Φεβρουάριος

Χάρτης Αθηνών και Περιχώρων, 1912, Χαρτογραφική Υπηρεσία Στρατού. Κλίμακα 1:75.000. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή ΑΧαΚ, Ε0650. Στη λεπτομέρεια η Αθήνα και ο Πειραιάς.

2018

Νοέμβριος

P. Keschedt, G.A. Magini, Tabula Europae X, Geographia, Koln 1597, 1608. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε0921. Επιχρωματισμένος. Παραλλαγή με διαφορετικά γράμματα στη θαλάσσια περιοχή του χάρτη.

Στη λεπτομέρεια διακρίνεται ένα θαλάσσιο τέρας στα ανοιχτά του Ιονίου Πελάγους!

Δεκέμβριος

La Grecia, descritta dal P.M. Coronelli Cosmografo della Serenissima Republica di Venezia, dedicata all' Eccellenza del Signor Giovanni Lando in Venezia con privil. dell' Ecc. Senato. Επανεκδόσεις 1688-1708. Ψηφιακή Χαρτοθήκη Αρχείου Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, Συλλογή Εθνικής Χαρτοθήκης, Ε0676.

Στη λεπτομέρεια διακρίνεται διακοσμητικό στοιχείο με τη γραφική κλίμακα.